Znaczne oszczędności można osiągnąć poprzez zmiany zachowań lub niewielkie inwestycje, ale większe oszczędności wymagają bardziej konkretnych inwestycji. Takie działania nie tylko znacząco zmniejszają zużycie energii, ale także zwiększają wartość nieruchomości i poprawiają komfort użytkowników. Możemy przyjrzeć się bliżej najpopularniejszym inwestycjom energetycznym w gospodarstwach domowych. 

Okna i drzwi to podstawa

Wymiana starych okien i drzwi na nowe, zapewniające lepszą izolację, to zapewne jeden z najważniejszych kroków w kierunku poprawy bilansu energetycznego domu. Nowoczesne okna (z potrójnymi szybami) i drzwi o wysokiej właściwości izolacyjnej mogą znacznie zmniejszyć straty ciepła w budynku, a tym samym obniżyć koszty ogrzewania. Działania te mogą być również podejmowane niezależnie od innych środków. W przypadku niektórych gospodarstw domowych inwestycja ta może zostać sfinansowane poprzez następujace programy: 

• Program Czyste Powietrze (dla domów jednorodzinnych i osób fizycznych) - w przypadku najniższych dochodów możliwe jest uzyskanie 100% dofinansowania,
• Ulga termomodernizacyjna - umożliwia odliczenie od podatku dochodowego wydatków poniesionych na termomodernizację budynku, w tym na wymianę okien i drzwi,
• Premia termomodernizacyjna (dla wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, społecznych inicjatyw mieszkaniowych, spółki prawa handlowego oraz osób fizycznych),
• Warto dowiedzieć o dostępności obowiązujacych programów w Twoim gminnym punkcie konsultacyjno‐informacyjnym.

Izolacja domu: efektywny krok przynoszący długoterminowe korzyści

Izolacja domu jest prawdopodobnie najpoważniejszym krokiem w kierunku obniżenia kosztów ogrzewania. Działanie to, obejmujące izolację ścian, dachu i ewentualnie podłogi, wiąże się jednak z wysoką inwestycją początkową. Nie należy lekceważyć grubości samej izolacji. Częstym błędem jest myślenie, że mniejsza grubość izolacji będzie wystarczająca i pozwoli zaoszczędzić pieniądze. Różnica w cenie między różnymi grubościami izolacji będzie miała niewielki wpływ na całkowity koszt izolacji, duża część kosztów to robocizna, rusztowania itp., które nie zmieniają się wraz z grubością izolacji. Obecnie średnia grubość izolacji wynosi 16 cm. Izolacja domu jest bardzo często łączona z innymi działaniami, takimi jak wymiana okien, wymiana elementów grzewczych, a nawet wymiana starego kotła na nowy lub nowoczesną pompę ciepła. Łącząc te środki, można skrócić czas zwrotu całej inwestycji. Ponadto, połączenie tych działań wiąże się z korzyściami w postaci premii i programu dotacji na rzecz ekologicznych oszczędności.
W przypadku niektórych gospodarstw domowych inwestycja ta może zostać sfinansowane poprzez następujace programy:

• Program Czyste Powietrze (dla domów jednorodzinnych i osób fizycznych),
• Program Moje Ciepło (dla domów jednorodzinnych),
• Program Mój Prąd (dla osób fizycznych) – niedługo powinien zostać ogłoszony 6. nabór wniosków,
• Warto dowiedzieć o dostępności obowiązujacych programów w Twoim gminnym punkcie konsultacyjno‐informacyjnym.

Energia ze słońca

Dachowe instalacje fotowoltaiczne mogą zaspokoić większość zapotrzebowania gospodarstwa domowego, zwłaszcza w połączeniu z akumulatorem. Ustawienie paneli jest ważnym parametrem wpływającym na wydajność wytwarzania energii z paneli, ale z pewnością nie jest wymogiem, aby dach był zorientowany wyłącznie na południe. Inne pozycje również znajdą swoje zastosowanie i będą generować nieco mniej energii w południe i nieco więcej w godzinach porannych i popołudniowych.

Ważnym czynnikiem w procesie planowania jest rozważenie instalacji akumulatorów do magazynowania energii, co zwiększy niezależność, ale może podnieść koszty. Należy starannie rozważyć możliwość zaprojektowania instalacji z akumulatorami lub wykorzystać bojler na ciepłą wodę jako magazyn zamiast akumulatorów. Alternatywą dla paneli fotowoltaicznych są kolektory cieplne do podgrzewania ciepłej wody, ale ta technologia jest obecnie rzadziej stosowana niż w poprzednich latach. W każdym przypadku należy skonsultować swoje plany ze specjalistą ds. energetycznych, a także uzyskać wiele ofert od firm instalacyjnych. Obecnie większość firm organizuje całą pracę od projektu po realizację, w tym proces ubiegania się o dotację i jego dalszą finalizację. W przypadku niektórych gospodarstw domowych inwestycja ta może zostać sfinansowane poprzez następujace programy:

• Program Czyste Powietrze (dla domów jednorodzinnych i osób fizycznych) - w przypadku najniższych dochodów możliwe jest uzyskanie 100% dofinansowania,
• Program Mój Prąd (dla osób fizycznych) – niedługo powinien zostać ogłoszony 6. nabór wniosków,
• Grant OZE (dla wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, społecznych inicjatyw mieszkaniowych, spółki prawa handlowego oraz osób fizycznych),
• Premia termomodernizacyjna (dla wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, społecznych inicjatyw mieszkaniowych, spółki prawa handlowego oraz osób fizycznych),
• Warto dowiedzieć o dostępności obowiązujacych programów w Twoim gminnym punkcie konsultacyjno‐informacyjnym.

Pompy ciepła: wydajne ogrzewanie

Pompy ciepła mają zdolność do efektywnego przekształcania ciepła z otoczenia (z powietrza, wody lub gruntu) w ciepło odpowiednie do ogrzewania domu. Działają jak rodzaj odwróconej lodówki, wykorzystując ciepło z zewnątrz do ogrzewania domu. W porównaniu do tradycyjnych metod ogrzewania, są one znacznie bardziej wydajne. Jednak zdecydowanie rozsądnie jest obliczyć ekonomiczny zwrot z każdej instalacji, ponieważ może się on znacznie różnić w zależności od domu. W przypadku niektórych gospodarstw domowych inwestycja ta może zostać sfinansowane poprzez następujace programy:

• Program Czyste Powietrze (dla domów jednorodzinnych i osób fizycznych),
• Program Moje Ciepło (dla domów jednorodzinnych),
• Program Mój Prąd (dla osób fizycznych) – niedługo powinien zostać ogłoszony 6. nabór wniosków,
• Ulga termomodernizacyjna - możliwość odliczenia od podatku dochodowego wydatków poniesionych na termomodernizację budynku, w tym na pompę ciepła,
• Warto dowiedzieć o dostępności obowiązujacych programów w Twoim gminnym punkcie konsultacyjno‐informacyjnym.

Zakaz używania starych kotłów – ZAKAZ KOPCIUCHÓW

Od 1 stycznia 2023 roku na terenie Polski (na ten moment zakaz obowiązuje w 11 województwach, a w 2025 zacznie obowiązywać na terenie całego kraju ) nie można używać kotłów bezklasowych (tzw. kopciuchów) oraz kotłów, które nie są zgodne z wymogami ekoprojektu. W tym roku, od 1 stycznia 2024 roku nie można używać kotłów bezklasowych używanych od 5 do 10 lat od daty produkcji. Już niedługo, od 1 stycznia 2026 r., wejdzie w życie zakaz eksploatacji kotłów bezklasowych używanych do 5 lat od daty produkcji. Osoby, które nie zastosują się do zakazu, mogą zostać ukarane grzywną do 5000 zł. Wymianę mogą ułatwić trwające nabory na wymianę kopciucha, w ramach której gospodarstwa domowe o niskich dochodach - zwłaszcza seniorzy i osoby otrzymujące zasiłek mieszkaniowy - mogą otrzymać dotację w wysokości do 100% na wymianę starego kopciucha:

• Program Czyste Powietrze (dla domów jednorodzinnych i osób fizycznych),
• Program Moje Ciepło (dla domów jednorodzinnych),
• Program Mój Prąd (dla osób fizycznych) – niedługo powinien zostać ogłoszony 6. nabór wniosków,
• Ulga termomodernizacyjna- możliwość odliczenia od podatku dochodowego wydatków poniesionych na termomodernizację budynku, w tym na wymianę kopciucha,
• Warto dowiedzieć o dostępności obowiązujacych programów w Twoim gminnym punkcie konsultacyjno‐informacyjnym.

Gdzie można uzyskać więcej informacji?

Jeśli już zdecydowałeś się na przeprowadzenie poważniejszych działań, zalecamy wyszukanie wykonawców. Wskazane jest również, aby poprosić o wycenę kilka firm.
Chociaż początkowa inwestycja w działania energooszczędne może być wysoka, w dłuższej perspektywie zmniejsza ona zużycie energii i redukuje związane z tym koszty. Początkowa inwestycja jest zmniejszana przez dotacje, najczęściej z programów Czyste Powietrze lub Mój Prąd organizowanych przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) lub Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW). Bezpłatne porady techniczne i ekonomiczne będą oferowane przez doradców energetycznych, np. w gminach na terenie Małopolski można skontaktować się z ekodoradcami, a także na terenie Warszawy, w punktach obsługi niektórych WFOŚiGW, a niedługo obecność takich specjalistów powinna zwiększać się na terenie całego kraju.

Artykuł powstał w ramach projektu CEESEU-DIGIT wspierającego zrównoważoną energię i sprawiedliwą transformację na Mazowszu oraz w Europie Środkowej i Wschodniej. Autor: Jiří Jeřábek (ENVIROS) Redakcja z uwzględnieniem warunków polskich: Mazowiecka Agencja Energetyczna